Jak obowiązek alimentacyjny wygląda w praktyce?

Z obowiązkiem płacenia alimentów zaznajomiony jest każdy – w wersji ogólnikowej należy do wiedzy powszechnej. Jednak zastosowanie w odniesieniu do poszczególnych elementów ustalonych prawnie jest już mniej jasne. Jak wiadomo, nieznajomość prawa nie zwalnia nas z obowiązku przestrzegania przepisów. Zatem, jak przedstawia się ta kwestia w praktyce?

Alimenty od strony prawnej

Obowiązek alimentacyjny sformułowany jest w tzw. KRIO, czyli Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym uaktualnienionym w 2020 roku (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359). W art. 128 KRIO zdefiniowany jest jako obowiązek zapewnienia środków do utrzymania adresowany do krewnych z linii prostej, w tym rodzeństwa. Oznacza to, że zobowiązuje on do wsparcia materialnego, które umożliwia uzyskanie podstawowych dóbr, takich jak: mieszkanie, wyżywienie, ubranie czy leczenie. Objęte są nim też potrzeby bieżące oraz te związane z wychowaniem – edukacją i rozwojem. Sama wysokość alimentów nie jest określona ustawowo, jak również to, w jaki sposób obowiązek mają być wykonane. Wynika z tego, że w ramy alimentów włączona może być realizacja nie tylko w formie pieniężnej.

Alimenty w praktyce

Tym sposobem, obowiązek alimentacyjny może być wypełniany innymi sposobami niż przekazywaniem ustalonych sum. Praktyczne, osobiste zaangażowanie i pełnienie bezpośredniej funkcji w wychowywaniu i opiece może zostać uznane za równoważne. Tę kwestię najczęściej rozstrzyga się podczas rozwodu, proporcjonalnie do zakresu sprawowania opieki nad dzieckiem. Nieodłącznie też bierze się pod uwagę warunki dochodowe osoby zobowiązanej wraz z jej potencjalnymi możliwościami zarobkowymi. Tak więc, zarówno doświadczenie zawodowe, jak i wykształcenie będą rzutować na określenie kwoty alimentów.

Rozstrzyganie warunków zobowiązania

Istnieje oczywiście możliwość dojścia do oficjalnych ustaleń za sprawą odrębnych powództw w sądzie rodzinnym i opiekuńczym. Warto pamiętać, że którekolwiek  orzeczenie sądowe nie musi być ostateczne. W przypadku uzasadnionych powodów, można się starać o ponowne rozpatrzenie i wyznaczenie na nowo wysokości zobowiązania. Zaliczają się do nich: udowodniony wzrost nakładu finansowego na potrzeby osoby uprawnionej do alimentów bądź znaczne polepszenie dochodów płacącego alimenty. Wymaganym jest, by powody oraz dowody były jak najbardziej konkretnie wyłuszczone przed sądem.

Obowiązek alimentacyjny – nie tylko rodzice

Innym ważnym aspektem jest fakt możliwości rozszerzenia obowiązku alimentacyjnego poza rodziców. Zgodnie z art. 129 KRIO zobowiązane mogą być osoby bliskie wedle określonej kolejności. Dochodzi do tego, dopiero gdy rodzice nie są w stanie się wywiązać z ponoszenia kosztów. Wówczas zobowiązanie przechodzi na dalszych bliskich: wstępnych (dziadków), a potem rodzeństwo. Dzieje się tak w przypadku niewystarczających możliwości finansowych rodzica, ich śmierci czy niepełnosprawności.

KRIO bierze pod uwagę większość potencjalnych obrotów zdarzeń. Zabezpiecza m.in. przed sytuacją niemożności spełnienia zobowiązania przez rodziców, wykraczania poza ich możliwości i status majątkowy. Wyznacza czas trwania zobowiązania na dłuższy niż osiągnięcie pełnoletniości przez dziecko, co zwiększa szanse na kontynuację przez nie edukacji na wyższym szczeblu. Ale i, wraz z tym, dopuszcza uchylenie od przekazywania świadczeń w zależności od sytuacji. Odnoszenie się do czasem nieprzewidywalnych uwarunkowań czy wprowadzonych nowszych zmian, sprawia, że trudno mówić o stronności prawa w przypadku obowiązku alimentacyjnego.