Płaskostopie – przyczyny, rodzaje oraz leczenie

Jednym z najczęściej spotykanych schorzeń stóp pośród dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym jest płaskostopie.

To deformacja stopy polegająca na przyleganiu jej całej powierzchni do podłoża w wyniku obniżenia lub całkowitego zaniku fizjologicznego, podłużnego wysklepienia. Wpływa to na brak odpowiedniej amortyzacji stopy oraz nie sprzyja przenoszeniu dużych obciążeń. Pomimo powszechnej opinii, płaskostopie nie jest wyłącznie domeną dzieci i może występować również u dorosłych. Nieleczone, prowadzi do utrwalenia nieprawidłowego ułożenia stopy, co wpływa negatywnie na cały układ ruchu.

Płaskostopie u dziecka

Płaskostopie występuje już w pierwszych latach życia dziecka i jest naturalnym stanem fizjologicznym, wynikającym z osłabionych mięśni i wiotkich więzadeł. Wraz z rozwojem dziecka, struktury kostne oraz mięśniowe stopy zostają wzmocnione, dzięki czemu ta przyjmuje swój prawidłowy kształt. Łuk sklepieniowy stopy wykształca się zazwyczaj między 3, a 4 rokiem życia i zanika samoistnie, jednak odstępstwa od tej normy mogą sugerować problemy z wystąpieniem płaskostopia wczesnodziecięcego. Na występowanie płaskostopia u dzieci wpływ może mieć, podobnie jak u dorosłych, nadwaga.

Do stwierdzenia nieprawidłowości w budowie stopy u dzieci dochodzi często w wyniku codziennej obserwacji dziecka przez rodziców lub nauczyciela wychowania fizycznego. W rozpoznaniu płaskostopia może pomóc prosty test, który będzie polegać na postawieniu mokrej stopy na płytkach czy kartce papieru. Jej odciśnięcie pozwoli na zaobserwowanie śladu fizjologicznego łuku lub jego braku. Diagnostykę płaskostopia należy poszerzyć o konsultację z rehabilitantem bądź ortopedą, którzy pomogą określić stopień zaawansowania wady oraz wskażą dalsze kroki w leczeniu.

Płaskostopie u dorosłych 

Wady stopy dotykają nie tylko dzieci, ale są obecne także u dorosłych. Prawidłowo wykształcona stopa osoby dorosłej, w czasie chodzenia i stania styka się z podłożem tylko częściowo, za co odpowiada fizjologicznie wysklepiony łuk stopy. Jego obniżenie lub zanik powoduje przyleganie stopy do podłoża całą jej powierzchnią, co skutkuje płaskostopiem. 

Czynników wywołujących płaskostopie u dorosłych może być bardzo wiele. Oprócz wrodzonych wad stóp, jedną z bardzo częstych przyczyn płaskostopia są przeciążenia, w wyniku których osłabieniu ulegają więzadła stopy. Doprowadzić do nich może otyłość, ale również nadmierna aktywność fizyczna czy rodzaj wykonywanej pracy oraz jej charakter. 

W przypadku większości dorosłych pacjentów z płaskostopiem, nie daje ono uciążliwych objawów i będzie jedynie niebolesną wadą stopy. Jednak należy zaznaczyć, iż zlekceważenie symptomów może prowadzić do wystąpienia bolesności w stawach, opuchlizny łydek czy pojawianiu się odcisków, a także wywoływać stany przeciążeniowe oraz zapalne stopy. Do pozostałych objawów nieleczonego płaskostopia należą:

• kołyszący się i ciężki chód,
• zmiany zwyrodnieniowe prowadzące do deformacji stóp, jak haluksy czy palce młotkowate,
• zwiększona potliwość stóp, możliwość wystąpienia grzybicy,
• mocno łuszcząca się skóra.

Rodzaje płaskostopia

Płaskostopie dzieli się na dwa rodzaje:

• Płaskostopie poprzeczne spowodowane jest obniżeniem sklepienia poprzecznego stopy, co sprawia że podeszwowa jej część ulega spłaszczeniu oraz nienaturalnemu poszerzeniu. To charakterystyczny objaw towarzyszący osobom noszącym buty na wysokim obcasie.
• Płaskostopie podłużne powstaje w wyniku obniżenia fizjologicznego łuku przyśrodkowego stopy, eliminując w ten sposób jej naturalne wyprofilowanie. Stopy tracą w ten sposób własną amortyzację.

Leczenie płaskostopia u dzieci i dorosłych

W przypadku leczenia płaskostopia u najmłodszych, pierwszym krokiem będzie zastosowanie odpowiednich wkładek do butów. Należy przy tym pamiętać o odpowiedniej kolejności i wkładki dopasować najpierw do stopy dziecka, a dopiero potem do rodzaju obuwia. Jeśli jednak objawy płaskostopia powodują ból u dziecka, konieczna jest wizyta u lekarza specjalisty. Ten może zalecić użycie specjalnych ortez, przeciwzapalne leki niesteroidowe czy fizykoterapię, czyli ćwiczenia stopy pod okiem rehabilitanta.

Leczenie płaskostopia u dorosłych nie różni się znacznie od leczenia tego schorzenia u dzieci. Pierwszym krokiem będzie podjęcie nieinwazyjnych metod, czyli ćwiczeń pod okiem specjalisty oraz dobranie odpowiednich wkładek. W skrajnych przypadkach, kiedy standardowe metody leczenia nie pomogą, a wad stopy nie da skorygować się poprzez fizykoterapię, konieczna może być ingerencja chirurgiczna. Sprowadza się ona do podniesienia łuku stopy poprzez umieszczenie odpowiedniej śruby w stopie.

Aby zadbać o własne zdrowie oraz o prawidłowy układ stopy, należy zwrócić uwagę na ich higienę w szerokim tego słowa znaczeniu. Dobranie odpowiedniego obuwia oraz wkładek z pewnością zminimalizuje ryzyko wystąpienia odcisków czy otarć, a ich wyprofilowanie wpłynie na komfort podczas chodzenia. Warto pamiętać także o unikaniu wszelkich przeciążeń stóp i wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń, które nie tylko wzmocnią stopy, ale także je rozluźnią.